تهذیب (علوم قرآنی)تهذیب، اتصاف مفردات کلام به صفات حسن است ۱ - تهذیب«تهذیب» یکی از اسلوب‌های بدیعی قرآن است؛ یعنی هریک از کلمات آیه، مناسب طبع و هر لفظی سهل المخرج و فصیح و شنیدن آن خوشایند و میان حروف آن تناسب و سازگاری و هماهنگی وجود داشته و به اصطلاح گوش نواز و سازگار است؛ ۱.۱ - مثال(وقیل یا ارض ابلعی ماءک ویا سماء اقلعی وغیض الماء وقضی الامر واستوت علی الجودی وقیل بعدا للقوم الظالمین)؛ «و گفته شد‌ای زمین آب خود را فرو بر و‌ای آسمان (از باران) خودداری کن و آب فرو کاست و فرمان گزارده شده و(کشتی) بر جودی قرار گرفت و گفته شد مرگ بر قوم ستمکار». ۲ - اقسام تهذیبابن ابی الاصبع (م ۶۵۴ ق) سه قسم تهذیب برشمرده است: ۲.۱ - قسم اولنویسنده پس از فراغ، دوباره به نوشته خود می‌نگرد تا آن را منقح و عیوب آن را برطرف سازد. این نوع تهذیب در قرآن مصداق ندارد. ۲.۲ - قسم دومقسم دوم که به آن «حسن ترتیب» و روش نیک نیز می‌گویند، آن است که نویسنده سازگاری کلمات را در نظر بگیرد و کلمات متناسب با هم بیاورد. این قسم نیز همانند قسم اول درباره سخن انسان‌ها - چون عیب و نقص در نهاد آنان وجود دارد که به این گونه تهذیب نیازمندند - مصداق می‌یابد، نه قرآن کریم. ۲.۳ - قسم سومنویسنده از مرتبه نازل به مرتبه بالا عروج کرده، در نوشته اش سلسله مراتب را رعایت کند؛ به گونه‌ای که از مرتبه دانی به مرتبه عالی برسد؛ مانند: (فکفارته اطعام عشرة مساکین من اوسط ما تطعمون اهلیکم او کسوتهم او تحریر رقبة)؛ «و کفاره اش خوراک دادن به ده بینواست از غذاهای متوسطی که به کسان خود می‌خورانید یا پوشانیدن آنان یا آزاد کردن بنده‌ای». این نوع تهذیب در قرآن آمده است. [۴]
علوی مقدم، محمد، ۱۳۱۱ -، درقلمروبلاغت، ص۷۲۳.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تهذیب». |